فصل10: مراتب نفس(136)

برخی از مراتب نفس به لحاظ حدوث زمانی بر برخی تقدم دارد و از برخی تاخر مثلا از جهت زمانی نفس اول در مرتبه عنصریت است بعد با حرکت جوهری ذاتی به مرتبه معدنیت ارتقاء می‌یابد بعد نوبت به مرتبه نباتیت می‌رسد (جنین در رحم نبات بالفعل است و در طول مدت بودن در رحم در مرتبه نباتی است و فرق جنین در رحم با گیاهان خارجی این است که جنین حیوان بالقوه است و می‌تواند از این مرتبه بالاتر بیاید و حیوان شود ولی گیاهان نمی‌توانند حیوان شوند مگر این که خوراک حیوانی شود و در چرخه تکامل بیفتد اما جنین با رشد رسیدن به دوران بلوغ صوری، حیوان بالفعل می‌شود و انسان بالقوه.

و فرقش با سایر انواع حیوانات به این است که می‌تواند بالاتر برود اما حیواناتی مانند گاو و گوسفند نمی‌تواند بالاتر بروند مگر اینکه خوراک انسانی شوند

از بلوغ صوری تا سن چهل سالگی که نقطه عطفی در زندگی است می‌تواند انسانیت بالقوه را به فعلیت برساند یا آن‌که سبُع و بهیمه و شیطان شود.

ملاصدرا انسان را نوع اخیر نمی‌داند و بر این باور است که از نظر باطن و اخلاق و ملکات، انسان جنس برای چهار نوع است:

1- نوع مَلکی 2- نوع بهیمی 3- نوع سَبُعی 4- نوع شیطانی

البلوغ بلوغان: 1- بلوغ الاطفال 2- بلوغ الرجال

اما بلوغ الاطفال: فبخروخ المنی

اما بلوغ الرجال: فبالخروج عن المنی او المُنا

انسان با افعال و اخلاقی که دارد از نوع شیطانی و بهیمی و سبُعی می‌شود.