فصل25: مظاهر بهشت و دوزخ (ص؟؟؟)

هر ماهیت حقیقی، حقیقتی کلی، مثال کلی، افراد جزئی و مظاهر جزئی جسمانی دارد.

حقیقت کلی آن در عالم عقل است، مثال کلی آن در عالم مثال است، افراد جزئی و مظاهر و مرائی آن در عالم طبیعت هستند.

مثلا انسان، حقیقتی کلی در عالم عقل دارد، مثال کلی در عالم مثال دارد، افراد جزئی و مظاهری در عالم طبیعت دارد.

بهشت نیز حقیقتی کلی در عالم عقل دارد که روج عالم و مظهر اسم رحمان است چنان‌که فرمود: و يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْدًا(مریم، 85)

مثال کلی در عالم مثال نزولی و صعودی دارد که حضرت آدم و حوا از نزولی آن آمده‌اند و با سایر خلق به صعودی آن خواهند رفت.

افراد جزئی دارد که قلوب مومنان است.

مظاهر حسی هم دارد چنان‌که در اخبار بدان اشاره شده است مانند وادی السلام و رود اروند.

دوزخ نیز حقیقتی کلی دارد که عبارت است از بُعد از رحمت خدای متعال و جوار او و در مرتبه اسم شریف جبّار، منتقم و قهار.

مرتبه مثالی کلی دارد که در عالم مثال و برزخ نزولی و صعودی است.

افراط جزئی دارد مانند قلوب کفار و منافقان.

مظاهر حسی هم دارد چنان‌که در اخبار بدان اشاره شده است مانند وادی برهوت

بر این اساس، اختلاف روایت مربوط به آن به الفت و سازگاری می‌رسد.