فصل 10: تعدد حشر (ص232)

نفس دو حیثیت دارد: 1- حیثیت تدبیر و تعلق به بدن 2- حیثیت وجود بدون تدبیر و تعلق به بدن.

نفس از حیثیت تدبیر بدن، قبل از بدن وجود ندارد، زیرا مستلزم چند اشکال است مانند:

1- تناسخ 2- وحدت نفوس 3- تعدد افراد نوع واحد بدون مادّه و عوارض مادّی.

نفس از حیثیت تدبیر بدن ممکن است پس مرگ نیز وجود داشته باشد: بنابر این‌که بدن‌های پس از طبیعت مانند بدن‌های مثالی و عقلی نیازمند به تدبیرند، نفس مدبر آن‌هاست و از این حیثیت نیز پس از جهان طبیعت برای تدبیر بدن‌های مثالی و عقلی وجود خواهد داشت.

ولی اگر بدن‌های مثالی و عقلی نیازمند به تدبیر نباشند، نفسیت نفس که همان حیثیت تدبیری آن است تنها در جهان طبیعت وجود خواهد بود.

بر این اساس، هم حیثیت تدبیر باقی نخواهد بود و هم صفات و ملکات نفسانی که به این حیثیت ارتباط دارد و نتیجه تدبیر بدن است مانند فضائل و رذائل نفسانی.

نفس از حیثیت دوم، هم پیش از طبیعت وجود داشته هم پس از طبیعت وجود خواهد داشت.

مراتب نفس پیش از طبیعت: 1- مرتبه طبیعی نزولی 2- مرتبه عقلی نزولی 3- مرتبه قدری 4- مرتبه قضائی.

مراتب نفس در طبیعت: 1- جمادی (بنابر نظر دقیق) 2- نباتی 3- حیوانی 4- ناطقه.

مراتب نفس پس از طبیعت: 1- نفس حیوانی 2- نفس مثالی 3- نفس عقلی قدسی.

خروج نفس از مرتبه‌ای به مرتبه دیگر در طبیعت از طریق حرکت و زمان انجام می‌شود.

خروج نفس از مرتبه‌ای به مرتبه دیگر پیش از طبیعت از طریق نزول و ابداع انجام می‌شود.

خروج نفس از مرتبه‌ای به مرتبه دیگر پس از طبیعت از طریق صعود و تجلی انجام می‌شود.

نتیجه: نفس به تعداد مراتب عوالم، کینونت و حشر دارد.

تاییدی از ابن عربی بر تعدد حشر (ص233)

به‌نظر ابن عربی، نفسیت نفس به تدبیر است اعم از پیش از طبیعت، طبیعت وپس از طبیعت

1- اولین مرتبه نفس، صورت آن در عالم میثاق است. 2- آن‌گاه طبیعت تا زمان مرگ 3- از زمان مرگ تا زمان سؤال 4- عالم برزخ تا نفخه صور 5- بدنی که با آن وارد بهشت یا دوزخ می‌شود 6- بدنی که با آن در قیامت محشور می‌شود 7- بدنی که با آن به مقام رؤیت می‌رسد 8- صورتی که پس از بازگشت از مقام رؤیت دارد. 9- از آن پس در بازار بهشت هر صورتی را که بخواهد تا بی‌نهایت می‌تواند انتخاب کند.

اینک و در جهان طبیعت نیز انسان پیوسته در حال تغییر صورت است اگر چه نمی‌داند

تذکرة فیها تبصرة (ص234)

نزول و رجوع مطابق بر همند. مراتب نزول:

نزول از مرتبه قضاء به مرتبه قدر

نزول از مرتبه قدر به عالم عقول قدسی

نزول از مرتبه عقول قدسی به عالم مُثُل

نزول از مرتبه عالم مثل به عالم مثال

نزول از مرتبه عالم مثال به عالم طبیعت.

سیر صعودی عکس این مراتب است.