باب ابزار شدن علم برای هزینه زندگی

بَابُ الْمُسْتَأْكِلِ بِعِلْمِهِ وَ الْمُبَاهِي بِهِ

باب كسیكه از علمش روزى خورد و به آن بنازد

و هو الباب الخامس عشر من كتاب العقل و العلم و فيه خمسة احاديث:

الحديث الاول و هو الخامس عشر و المائة

عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ قَالَ سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْهُومَانِ لا يَشْبَعَانِ طَالِبُ دُنْيَا وَ طَالِبُ عِلْمٍ فَمَنِ اقْتَصَرَ مِنَ الدُّنْيَا عَلَى مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَهُ سَلِمَ وَ مَنْ تَنَاوَلَهَا مِنْ غَيْرِ حِلِّهَا هَلَكَ إِلا أَنْ يَتُوبَ أَوْ يُرَاجِعَ وَ مَنْ أَخَذَ الْعِلْمَ مِنْ أَهْلِهِ وَ عَمِلَ بِعِلْمِهِ نَجَا وَ مَنْ أَرَادَ بِهِ الدُّنْيَا فَهِيَ حَظُّهُ

امیرالمؤمنین علیه السلام گوید رسول خدا (ص) فرمود: دو پر خورند كه سیر نشوند: دنیا طلب و دانشجو، كسى كه از دنیا به آنچه خدا برایش حلال كرده قناعت كند سالم ماند و كسى كه دنیا را از راه غیر حلالش به دست آورد هلاك گردد مگر این‌كه توبه كند و بازگشت نماید، (مال حرام را بصاحبش بر گرداند) و كسى علم را از اهلش گرفته و به آن عمل كند نجات یابد و كسى منظورش از طلب علم مال دنیا باشد بهره‌اش همانست (و در آخرت بهره ندارد)

شرح‏

نَهمة: شهوت و حاجت؛ تمام همت خویش به‌کار بردن، ولع داشتن. منهوم: افراط در خوردن، پرخوری، پراشتهایی

اهل طلب دو دسته‌اند: 1- طالب دنیا 2- طالب علم

هر یک از این دو گروه یا میانه‌رو هستند یا مفرط

حريص و مفرط از هر دو گروه هالک است

میانه‌رو، اهل نجات است.

یادآوری

1- ممکن است مقصود حضرت از زیاده‌روی در علم فراگرفتن آن از غیر اهلش باشد.

2- ممکن است علوم مربوط به دنیا و لذایذ آن باشد.

3- ممکن است مقصود فراگیری علم به‌گونه‌ای باشد که مخل به سایر نیازها و کمالات انسان باشد.

در غیر این صورت، برخی از علوم هست که افراط در آن‌ها نه تنها مرجوح نیست بلکه افراط معنی ندارد و هر چه انسان به‌دست آورد، کم‌تر از نیاز اوست.