باب بدعت، تفسیر به رأی و قیاس

الحديث الاول و هو السابع و الخمسون و المائة

خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع النَّاسَ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ يُخَالَفُ فِيهَا كِتَابُ اللَّهِ يَتَوَلَّى فِيهَا رِجَالٌ رِجَالًا فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ لَمْ يَخْفَ عَلَى ذِي حِجًى وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ لَمْ يَكُنِ اخْتِلَافٌ وَ لَكِنْ يُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَيُمْزَجَانِ فَيَجِيئَانِ مَعاً فَهُنَالِكَ اسْتَحْوَذَ الشَّيْطَانُ عَلَى أَوْلِيَائِهِ وَ نَجَا الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنَى

ترجمه: امیرالمؤمنین علیه السلام براى مردم سخنرانى كرد و فرمود: اى مردم همانا آغاز پیدایش آشوبها فرمانبرى هوسها و بدعت نهادن احكامى است بر خلاف قرآن كه مردمى بدنبال مردمى آن‌را بدست گیرند، اگر باطل برهنه مى‌بود بر خردمندى نهادن  نمى‌گشت و اگر حق ناآمیخته مى‌شود اختلافى پیدا  نمى‌شد ولى مشتى از حق و از باطل گرفته و آمیخته شود و با هم پیش آیند، اینجاست كه شیطان بر دوستان خود چیره شود و آن‌ها كه از جانب خدا سبقت نیكى داشتند نجات یابند.
شرح

فتنة: امتحان، بلاء، مصيبت، ضلالت؛ فَتان: شيطان

اهواء: جمع هوى، محبوب و مشتهی؛ مراد از اهواء در این‌جا، آراء باطل.

بدعة: الحدث فى الدين بعد الاكمال، زيادت و نقصان در دین

تولى: قرب؛ تولى عنه: ‏ اعرض عنه؛ تولاه: تبعه و احبه

حجى: عقل

الحوذ: السوق السريع؛ استحوذ عليه الشيطان: غلب

ریشه فتنه‌ها: 1- هواى متبع 2- بدعت مخالف كتاب و سنت 3- آمیختگی حق و باطل