پرسش (75):
به نام خدا
شارحان شيخ اكبر محي الدين ابن عربي در طول تاريخ شرح‌هاي متعددي بر كتاب عظيم الشأن «فصوص الحكم» زده‌اند، اما شرحي كه در عصر ما علامه نجم الدين آملي بر فصوص زده‌اند، علاوه بر شرح، يك فص با عنوان «فص حكمه عصمتيه في كلمه الفاطميه» بر آن افزودند. آيا اين مسأله مي‌تواند دال بر آن باشد كه:
1ـ اين كتابي كه قرن‌ها توسط اساطين اهل معرفت مطالعه و تدريس مي‌شده ناقص بوده است؟ و فص مزبور تكمله فصوص الحكم مي‌باشد؟
2ـ آيا ممكن است كتاب مزبور داراي فص‌هاي ديگري نيز باشد كه شيخ اكبر آن را در كتاب فصوص نياورده باشد و ديگران بايد آن را تكميل كنند؟
آيا فص اضافه شده در شرح و تعليقه مزبور، بر سبيل و روش ابن عربي در فص‌هاي فصوص بوده است؟
با سپاس فراوان از شما استاد بزگوار

پاسخ:
1ـ جز کتاب خدا، همه‌ي کتابها ناقص است مگر آنکه معصوم به تمامیت آن گواهی دهد. در واقع، کتاب هر کسی، ظهور مرتبهای از مراتب و وجهی از باطن نویسنده آن است و اگر نویسنده مقدس و منزه از هرگونه کاستی نباشد، کتاب او هم منزه از هرگونه کاستی نخواهد بود و این اختصاص به آثار ابن عربی ندارد.
2ـ هیچ علمی ختم نشده و نمیشود، بنابراین همانگونه که در علوم طبیعی و تجربی رشد و تکمیل ممکن بلکه لازم است، در علوم فراطبیعی نیز همین‌گونه است و پیوسته عالمان ربانی باید به تکمیل آن بپردازند و آن را تکمیل نمایند.