پرسش (17):
سلام. لطفاً مرا در مورد علم اسماء یاری کنید. من به دنبال کتاب و مرجع برای مطالعه هستم. ممنون

پاسخ:
با نام خدا
راهنمايي در مورد علم اسماء
چنان‌که مي‌دانيد، اسماء الهي موجوداتي عيني و تام و تمامي هستند که وجودشان برتر و بالاتر از ملائکه است و به همين دليل، ملائکه از آن‌ها بي‌خبر بودند، اگرچه فروتر از مرتبه‌ي ولي کامل است که خود امّ الاسماء مي‌باشد و ولي الهي با تعليم رباني که از انواع تعليم متعارف اکتسابي نيست، بدان‌ها آگاهي و بر آن‌ها احاطه دارد. راه آشنايي و ارتباط با اين مرتبه از اسماء، ترقي و تعالي از مراتب و تعينات مُلکي و ملکوتي و جبروتي است، يعني ارتقاء يافتن و از مرتبه ملائکه الهي گذشتن و به ولايت مطلق الهي رسيدن است.
هر مرتبه‌اي از مراتب فرودين اسماء يا تجليات ملکوتي و مُلکي آن‌ها، به نسبت مرتبه آن تجليات، آثار ويژه‌ي خود را دارد که راه دست‌يابي به آن‌ها ارتقاء و عبور از مرتبه‌ي آن تجليات است. به عنوان نمونه کسي که مي‌خواهد به خواص و آثار ملکوتي اسماء الهي دست يابد، بايد دست‌کم از مرتبه‌ي طبيعت عبور کند و به ملکوت برسد؛ يعني دوباره متولد شود تا در عرض آن تجليات قرار گيرد، اگرچه اين علم اسماء نيست.
علم اسماء فرع گذر از مرتبه اسماء است، بنابراين، علم به خواص و آثار ملکوتي اسماء الهي متوقف بر اين است که عالم از مرتبه ملکوت هم گذشته باشد تا بر آن‌ها ولايت داشته باشد و متحقق به مرتبه علم شده باشد.
هم‌چنين است علم به آثار مُلکي اسماء الهي. کسي که مي‌خواهد از آثار ملکي اسماء الهي برخوردار شود و به مرتبه‌ي علم به آن‌ها متحقق گردد، بايد از مرتبه‌ي طبيعت فراتر رفته باشد. پس اين‌گونه علوم که به‌نوعي احاطه بر مراتب عيني اسماء است، در حوزه‌ي تعليم و تعلم رسمي و ذهني و خيالي قرار ندارد.
آخرين مرتبه‌ي علم به اسماء که به‌نظر مي‌رسد پرسش شما هم بدان ارتباط دارد، علم به مرتبه‌ي لفظي و کتبي اسماء الهي باشد. اين مرتبه از اسماء نيز به اندازه‌ي گنجايش آن از آثار ويژه‌ي لفظي و کتبي اسماء برخوردار است. اين همان مرتبه‌اي است که اهل کرامت به اندازه گنجايش وجودي و سعي و تلاش خود از آن برخوردارند و مثلاً مريض شفا مي‌دهند يا مشکلي را حلّ مي‌کنند؛ چنان‌که احوال اهل رياضت و سلوک و تقوي بدان گواهي مي‌دهد. در اين مورد دو نکته را يادآور مي‌شوم:
1ـ دسترسي به اين علم و به‌ويژه استفاده از آن، کمال سالک يا عارف نيست و اين‌گونه نيست که کساني که بدان آگاهند بر ديگران بدين‌‌خاطر برتري داشته باشند و چنين نيست که کسي که از اين راه، مشکلي از بندگان خدا را حلّ مي‌کند، بر کسي که از راه‌هاي طبيعي به حلّ آن اقدام مي‌کند، اگرچه موفق به حلّ آن نشود، برتري داشته باشد. زندگي در جهان طبيعت، قوانين و سنت‌هاي ويژه خود را دارد که بايد از طريق همان سنت‌ها به تکميل و ارتقاء نفس پرداخته شود، نه از راه‌هاي ديگر مانند علم اسماء، حروف، جداول، اعداد و مانند آن. شايد به همين دليل باشد که خاندان مطهر پيامبر صلوات‌الله‌عليهم‌اجمعين به آموختن اين مرتبه از علم اسماء سفارش نکرده‌اند و دست‌کم به اندازه‌ي آموختن حقايق معارف الهي سفارش نکرده‌اند.
2ـ با توجه به آن‌چه گفته شد عالمان و کساني که به اين علم آگاهند، نمي‌توانند پرداختن به چنين علمي را به ديگران سفارش نمايند و نيز نمي‌توانند تفصيل و جزئيات آموزش آن‌ها را به‌طور عام و فراگير مطرح کنند و بندگان خدا را به زحمت بيندازند و دست‌کم استعداد و عمر بسياري را در معرض اتلاف قرار دهند، ولي اشاره‌اي به کليات شيوه‌ي فراگيري آن منعي ندارد و بسا سودمند هم باشد.
مهم‌ترين مقدمات عام فراگيري مرتبه لفظي و کتبي علم اسماء:
1ـ انجام واجبات و ترک محرمات
2ـ پرهيز از خوردن حرام، مشتبه و مشکوک
3ـ پرهيز از غرور، تکبر و خودنمايي
4ـ پرهيز از انتساب کار خدا به خود و کار خود به خدا
5ـ اخلاص در عمل به‌طور پيوسته
6ـ فکر منظم
7ـ ذکر پيوسته
8ـ دعاي منظم و پيوسته همانند کسي که گمشده دارد
9ـ توسل منظم به خاندان پيامبر صلوات‌الله‌عليهم‌اجمعين
10ـ هم‌نشيني با صالحان و اهل ذکر
11ـ دل سپردن به وليّ خدا و پيروي از او
12ـ رعايت ادب ربوبيت و ولايت
13ـ فراگرفتن علوم شفاهي از وليّ خدا
14ـ خدمت بي‌تمنا و بي‌تقاضا و بي‌انتظار به خلق خدا
فراگرفتن هريک از اسماء نيز آداب و مقدمات ويژه ديگري دارد که پس از فراهم ساختن مقدمات ياد‌شده، بايد فرا گرفت.