الحديث الثانى و هو الحادى و العشرون و المائة

عن أَبی‌عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ عَلَى نَبِيِّنَا وَ آلِهِ وَ عَلَيْهِ السَّلامُ وَيْلٌ لِلْعُلَمَاءِ السَّوْءِ كَيْفَ تَلَظَّى عَلَيْهِمُ النَّارُ

و حضرت صادق علیه السلام فرمود: عیسى بن مریم علیه السلام فرمود: واى بر علماء بد كه چگونه آتش دوزخ بر آن‌ها زبانه كشد.

شرح‏

اصله تتلظى، حذفت احدى التائين للتخفيف: شعله‌ور شدن، زبانه کشیدن

لظى: یکی از نام‌های آتش

الحديث الثالث و هو الثانى و العشرون و المائة

عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَاهُنَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ لَمْ يَكُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ ثُمَّ قَرَأَ إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ (نساء، 17)

و حضرت صادق علیه السلام فرمود، چون جان به اینجا رسد با دست بگلویش اشاره كرد براى عالم توبه‌اى نیست سپس این آیه را قرائت فرمود (17 سوره 4) قبول توبه بر خدا فقط نسبت به كسانى است كه از روى نادانى بدى می‌كند.

وقت بلوغ النفس الى الحلقوم: اولین زمان احتضار و مشاهده غیب است.

قبل احتضار و مشاهده غیب، توبه عالم ممکن و مقبول است.

قال صلى اللّه عليه و آله: ان اللّه يقبل التوبة ما لم يغرغر

اما توبه جاهل پس از آن‌هم ممکن و مقبول است.

سبب تفاوت میان توبه عالم و جاهل این است که نوع گناهان آن‌ها با هم تفاوت دارد.

توبه جاهل از سنخ گناهان ظاهر و مربوط به عمل است که رفع آثار آن آسان است.

توبه عالم از گناهان باطنی و قلبی و نفسانی است که رفع آن‌ها به‌آسانی ممکن نمی‌شود.

کریمه إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُوْلَـئِكَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً(نساء، 17) دلالت می‌کند که گناه نشان‌دهنده جهل است و گناه‌کار، جاهل است.

مقصود از يَعْمَلُونَ السُّوَءَ مومنان گنه‌کار است

کریمه لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَـئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا(نساء، 18)